مسئولیت‌پذیری و شفافیت، دوبال شکسته‌ی مدیریت انتشار ویروس کرونا!

نویسنده: #محمد_عبائی_شوشتری

مقدمه

   مسئولیت‌پذیری و شفافیت دو بال اصلی یک نظام مدیریتی موفق هستند. در دنیای امروز ما، همه‌ی مدیران مدعی مدیریت یک نظام مدیریتی موفق هستند. نگاهی به گزارشاتی که ارائه می‌شود، تصدیق‌گر این موضوع است. بسیاری از کشورهای غربی، نظام مدیریتی خود را جز پیشرفته‌ترین نظام‌های مدیریتی دنیا بر می‌شمارند. اعداد، ارقام و آمارهای ارائه شده، همواره نشان دهنده‌ی پیشرفتی رو به جلو است.

     اما واقعیت چیزی غیر از این است. یک نظام مدیریتی موفق، در شرایط بحران نسبت به تکانه‌های مختلف پایدار است. در واقع بحران‌ها، پرده‌ها و پوشش‌ها را کنار می‌زنند و کارآمدی واقعی یک نظام را شفاف می‌کنند. درست حدس زدید، موضوع بحث انتشار ویروس کرونا است.

     امروز، شاهد عملکرد ناموفق بسیاری از مدعیان استقرار نظام‌های مدرن مدیریتی هستیم. شیوع بیماری کرونا بحران شدیدی را به این مدعیان تحمیل نموده است. بسیاری از دولت‌هایی که خود را مدعی می‌دانستند و با تقسیم جهان به دسته‌های مختلف، سعی در تحقیر ملت‌های مظلومی داشتند که خود بر گرده‌ی آن‌ها سوار بودند، در مقابل مدیریت این پدیده عاجز و ناتوانند. مردم مظلوم و فریب خورده‌ی آن‌ها قربانی غرور کاذب آن‌ها شده اند. اما مشکل واقعی کجاست؟! مشکل واقعی عدم مسئولیت‌پذیری سردمداران و مدیران این نظام‌هاست که تا کنون در پس پرده‌ی عدم شفافیت مخفی بوده است و اکنون با افتادن پرده‌ها خودنمایی می‌کند.

معجزه‌ی شفافیت و مسئولیت‌پذیری در مدیریت انتشار ویروس کرونا

  اما در این بین، مدیرانی نیز بوده‌اند که نشان دادند، مدیریت نیاز به بزرگ نمائی ندارد. ملت کره‌ی جنوبی مثال بارزی از نظام‌سازی پایدار مدیریتی است. امروز، به الگویی نمونه، در مدیریت بحران شیوع ویروس کرونا تبدیل شده‌اند. امروز بحث الگو برداری و مدل‌سازی از روی دست آن‌ها بسیار مطرح است. اما نکته‌ای که از نظر دور مانده است، دلایل موفقیت آن‌هاست. دلیل اصلی موفقیت آن‌ها، استفاده از فرصت‌ها، برنامه‌ریزی بلند مدت و حرکت هدفمند جهت ایجاد نظام‌های مدیریتی شفاف و مبتنی بر مسئولیت‌پذیری مدیران است. پایبندی به دستورالعمل‌های بهداشتی در شرایط مدیریت شیوع ویروس کرونا در کره‌ی جنوبی در بالاترین سطح است. چون سال‌ها دولت و ملت دست در دست هم با ایجاد شفافیت و مسئولیت برای افزایش سرمایه‌های اجتماعی و سطح اعتماد عمومی تلاش نموده‌اند[1و2]. سال‌ها سرمایه‌گذاری کرده‌اند و اکنون برداشت نموده‌اند. چون از سال‌ها قبل، برای توسعه‌ی نظام‌های بهداشتی خود با نگاهی آینده پژوهانه و برای مقابله با چنین شرایطی، تلاش نموده‌اند، اکنون نظام بهداشتی پیشرفته و پایداری دارند[3 و 4 و 5]. بنابر این به راحتی توانسته‌اند امکانات مختلفی را فراهم و با انعطاف‌پذیری نیازمندی‌های بهداشتی را به کار گیرند و به راحتی تست‌های پزشکی را افزایش دهند و امکانات درمانی فراهم کنند[6]. از سال 1962 با برنامه‌ریزی مرحله به مرحله، مسئولیت‌پذیری و شفافیت تلاش نموده‌اند از نظر اقتصادی به کشوری توسعه یافته، متوازن و پایدار با اهداف مشخص تبدیل شوند و در این مدت قدرت خرید مردم را 14 برابر نموده‌اند[7]. بنابر این کم‌تر کسی نگران اقتصاد کشور یا معیشت جامعه است. اکنون نیز برای مدیریت و مهار انتشار ویروس کرونا، برنامه‌ی مشخص با اهداف تعیین شده دارد[8]. از نظام‌های ارتباطی و اطلاعاتی پیشرفته برای ایجاد چابکی در برخود با این ویروس استفاده می‌کند[9].  هم‌چنین مسئولین در قبال تحقق اهداف شفاف و مسئولیت پذیر هستند[10].  بنابر این با بهره‌گری از نظام‌های پیشرفته‌ی مدیریتی و چابک خود به سرعت موفق به مهار شیوع این بیماری می‌شوند[10]. این راز موفقیت کره‌ی جنوبی است.

مدیریت انتشار ویروس کرونا در ایران

   اما در ایران، نه تنها خبری از وجود نظام‌های پیشرفته‌ی مدیریتی نیست، بلکه در زمینه‌ی مسئولیت ‌پذیری و شفافیت هم مشکلات قابل توجهی وجود دارد. متاسفانه در ابتدای بروز بحران، دولت که مسئول اصلی مدیریت بحران است با تاخیر مسئولیت آن را قبول می‌کند[11]. مجلس در حالی که هنوز همه‌ی کسب و کارها فعال هستند، تعطیل می‌شود و پس از تعطیلی 40 روزه، طرحی که خودشان پیشنهاد داده بودند را رد می‌کنند[12]. در آن سوی دیگر، دولت اعتقادی به قرنطینه و تعطیلی ندارد تا جایی که حتی تعطیلات مدارس را در روزهای ابتدایی لغو می‌کند[13]. اما هیچ طرحی هم برای مدیریت انتشار کرونا ارائه نمی‌دهد. تعطیلات نوروز شروع می‌شود و تعطیلات رسمی آغاز می‌شود. دولت تاکید می‌کند که هیچ خبری از قرنطینه نیست[14]. دولت تلاش می‌کند یک دستورالعمل اجتماعی سازمان بهداشت جهانی(فاصله گذاری اجتماعی) را به عنوان طرح خود و با تکیه بر پشتوانه‌ی اجتماعی به صورت نصف و نیمه و با تاخیر اجرا کند. در این طرح کسب و کارهای صنفی تعطیل می‌شوند و رفت و آمد با پشتوانه‌ی مردمی محدود می‌شود. تعطیلات پایان می‌یابند، دولت ادعا می‌کند طرحی به نام فاصله گذاری هوشمند بر مبنای بازگشایی مجدد کسب و کارها و سازمان‌ها طراحی نموده است که موجب شگفتی جهان خواهد شد، هم‌چنین مبنای علمی قوی دارد[15]. اما علی رغم هشدارهای متخصصان مخالف، هیچ توضیحی در مورد مبنای علمی آن ارائه نمی‌دهد و هیچ تخمینی هم در مورد اثرات آن ارائه نمی‌دهد. اولین روز، کاری بعد از تعطیلات، روزی شلوغ می‌شود[16]. دولت با اشاره به موضوع تحریم‌های ظالمانه، سعی در توجیه طرح خود دارد و هیچ آماری ارائه نمی‌دهد که چه قدر از مشکلات مردم در اثر تحریم‌ها ایجاد شده است و چرا دولت برای کاهش اثرات این تحریم‌ها تلاشی ننموده است. دولت عنوان می‌کند به دلیل مشکلات اقتصادی، چاره‌ای جز بازگشایی کسب و کارها بر اساس مدیریت ریسک نداریم[17]. اما توضیحی نمی‌دهد چه سطحی از ریسک قابل پذیرش است. اگر کار علمی است، باید پیش‌بینی دقیقی از دست‌آوردهای آن تخمین زده شده باشد. باید تاثیرات آن برآورد شده باشد. بنابر این باید اهداف به صورت شفاف بیان شود و دولت مسئولیت تصمیمات خود را در موضوع به این مهمی بپذیرد و پاسخ‌گو باشد. در عمل هم، چیزی از این طرح مشاهده می‌شود، یک سری دستورالعمل بهداشتی است. اما دولت پاسخ نمی‌دهد در حالی که هنوز 32 درصد مردم تهران دستورالعمل شستن دست را نپذیرفته‌اند[18]، چه تضمینی برای پایبندی به این دستورالعمل‌ها وجود دارد؟! چه نظامی برای تضمین اجرای دستورالعمل‌ها طراحی شده است؟! چه ظرفیت‌هایی برای استفاده جهت اجرای آن‌ها وجود دارد؟! از سوی دیگر، دولت به دنبال دستیابی به منابع جدید است. درخواست وام 5 میلیارد دلاری از صندوق بین‌المللی پول[19] و برداشت 1 میلیون یورو از صندوق توسعه‌ی ملی[20] از جمله این منابع هست که حجم قابل توجهی نسبت به بودجه‌ی 1399 دارند. اما هیچ برنامه‌ی مدونی برای هزینه‌کرد این منابع ارائه نمی‌دهد. یا توضیح نمی‌دهد چرا حاضر نیست بودجه‌ی برخی سازمان‌هایی که فعالیت‌ آن‌ها غیر ضروری است یا در این شرایط تعطیل هستند را به صورت موقت صرف هزینه‌های مقابله با انتشار ویروس کرونا نمی‌کند و وقتی قرار است مردم به کسب و کار خود بازگردند، این همه منبع قرار است صرف چه فعالیتی شود و آن فعالیت چه تاثیراتی در بر خواهد داشت؟!

شفافیت و مسئولیت‌پذیری کجاست؟!

     درست است که در بعد فنی در زمینه‌ی مدیریت انتشار ویروس کرونا، موفقیت‌های مبتنی بر دانش، فداکاری و تجربه‌ی پزشکان محترم ایران و همکاری مردم و تلاش جهادی برخی سازمان‌ها کسب شده است. ولی به نظر می‌رسد از نظر مدیریتی در سطح کلان، با مشکلات و بی برنامگی مواجه هستیم و این دست‌آوردها ارتباط چندانی به اقدامات کلان مدیریتی و نظام‌های مدیریتی کلان کشور ندارد. عدم وجود شفافیت و مسئولیت‌پذیری نیز به این موضوع دامن می‌زند. اما هر گونه اقدام نسنجیده ممکن است تمام دست‌آوردهای کنونی را بر باد دهد. بدیهی است مدیریت صحیح و موفق این پدیده نیازمند شفافیت و مسئولیت‌پذیری مسئولین است. از آن‌جا که موضوع مهم جان مردم در میان است، اهمیت این موضوع دو چندان است. مردم حق دارند بدانند، چه طرح‌ها و گزینه‌هایی برای مدیریت کلان این بحران مطرح هست و هر گزینه در ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی، بهداشتی، فرهنگی، زیستی و غیره چه پیامدهایی در بر خواهد داشت؟! اگر طرح ارائه شده بر اساس مدیریت ریسک است، چه ریسکی را در این ابعاد متحمل خواهیم شد؟! تحمل این ریسک‌ها در ابعاد مختلف چه تاثیراتی خواهد گذاشت؟! ارزش جان انسان در مدل ریسک مطرح شده چه قدر هست؟! هر گزینه از نظر آماری چه میزان فوتی به همراه خواهد داشت؟! ارزش تخریبات اقتصادی هر گزینه چه قدر خواهد بود؟! منابع دریافت شده قرار است صرف چه کارهایی شود و آن اقدامات چه پیامدهایی خواهد داشت؟!

   به نظر می‌رسد دیگر وقت آن رسیده، تا دستگاه‌های حاکمیتی با ارائه‌ی شفاف نتایج تصمیمات خود، امکان سنجش موفقیت خود در دست‌یابی به اهداف را فراهم آوردند و با مسئولیت‌پذیری پاسخ‌گوی تبعات تصمیمات خود باشند. نه این‌که با ارائه طرح‌هایی مبهم و بدون داشتن پشتوانه‌ی اجرایی با هوشمندی، تنها توپ را به زمین مردم بیاندازند و مردم را به بهانه‌ی عدم همکاری با دستگاه‌های حاکمیتی و پیامدهای احتمالی مدیریت ضعیف خود در انتشار ویروس کرونا، مسئول پیامدهای آن معرفی نمایند. انتظار می‌رود، دستگاه‌های حاکمیتی مسئولانه و شفاف و برنامه محور عمل کنند، تا پیامدهای احتمالی این بحران به حداقل برسد.

 کلمات کلیدی: #کرونا #ویروس #کروناویروس #کرونا_ویروس #ویروس_کرونا #ایران #مدیریت #وزارت_بهداشت_درمان_و_آموزش_پزشکی #کرونا_را_شکست_می‌دهیم! #به_یاری_خداوند_کرونا_را_شکست_می‌دهیم! #کرونا_را_شکست_می‌دهیم #به_یاری_خداوند_کرونا_را_شکست_می‌دهیم #دولت #بهداشت #برنامه #سلامتی #آمار #هدف #مسئولیت_پذیری #شفافیت #مبتلا #انتشار #اپیدمی #همه_گیری #بیماری #بیمارستان #اقتصاد #بحران #مدیریت #اجتماع #سیاست #فرهنگ

 

 

منابع:

1. کره‌جنوبی و نوشداروی درمان کرونا، خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران، کد خبر: 83717964، لینک خبر: .www.irna.ir/news/83717964
2. شیرخانی، محمد علی.، واسعی زاده، نسیم سادات.، "سرمایه اجتماعی و توسعه اقتصادی بررسی مقایسه ای ایران و کره جنوبی" ، فصلنامه‌ی سیاست، مجله‌ی دانشکده‌ی حقوق و علوم سیاسی، دوره‌ی 41، شماره‌ی 2، تابستان 1390، ص 213-232.
3. Eui Geum Oh, Yeonsoo Jang, Jeongok Park, Hyejung Lee, Heejung Kim, Ari Min, Suhee Kim, Yongmi Kwon, “Development of Strategic Plans for Advancing Nursing in Korea”, Asian Nursing Research., Volume 13, Issue 2, May 2019, Pages 115-121.
4.  Will Bedingfield, “What the world can learn from South Korea’s coronavirus strategy”, 21 March 2020, Link: https://www.wired.co.uk/article/south-korea-coronavirus.
5. Ok Park, Sang Yun Cho, So Youn Shin, Jae-Sun Park, Jun Woo Kim, Bok-Ghee Han A., “Strategic Plan for the Second Phase (2013–2015) of the Korea Biobank Project”, Osong Public Health Res Perspect, 2013 Apr; 4(2): 107–116.
6. Sean Fleming, “South Korea's Foreign Minister explains how the country contained COVID-19” , World Economic Forum, 31 Mar 2020, Link: https://www.weforum.org/agenda/2020/03/south-korea-covid-19-containment-testing/
7. The Economic Development Plans of South Korea., link: https://www.sjsu.edu/faculty/watkins/skoreaplan.htm.
8. Hyun Jung Kim., “South Korea learned its successful Covid-19 strategy from a previous coronavirus outbreak: MERS”, March 20, 2020, Bulletin of Atomic Scientists, link: https://thebulletin.org/2020/03/south-korea-learned-its-successful-covid-19-strategy-from-a-previous-coronavirus-outbreak-mers/
9. Chia-Yi Hou, “How South Korea is handling the coronavirus outbreak better than other countries”, Link: https://thehill.com/changing-america/well-being/prevention-cures/487465-how-south-korea-is-handling-the-coronavirus
10. Dennis Normile., “Coronavirus cases have dropped sharply in South Korea. What’s the secret to its success?”, Mar. 17, 2020, Science, link: https://www.sciencemag.org/news/2020/03/coronavirus-cases-have-dropped-sharply-south-korea-whats-secret-its-success.
11. مدیریت از درون قرنطینه/ چرا روحانی و جهانگیری از پذیرفتن مسئولیت ستاد ملی کرونا شانه خالی می‌کنند؟، خبرگزاری دانشگاه آزاد اسلام(آنا)، 24 اسفند 1398، لینک خبر: http://ana.ir/i/477398.
12. مخالفت نمایندگان مجلس با طرح سه فوریتی تعطیلی یک ماهه کشور برای مقابله با کرونا، 19 فروردین 1399، خبرگزاری تسنیم، لینک خبر: https://tn.ai/2238513.
13. مدارس تهران تا پایان هفته تعطیل نیست، خبرگزاری دانشگاه آزاد اسلامی(آنا)، 5 اسفند 1398، لینک خبر: http://ana.ir/i/473912
14. روحانی: شرایط سخت تا ۲۰ فروردین ادامه خواهد داشت/اجرای مدل قرنطینه چینی در ایران و هیچ کشور دیگری امکان‌پذیر نبود، خبرگزاری تسنیم، 13 فروردین 1399، لینک خبر: https://tn.ai/2234415.
15. پایگاه اطلاع رسانی دولت، کد خبر: 114562 لینک خبر: http://www.president.ir/fa/114562
16. (تصاویر) خیابان‌های شلوغ تهران پس از تعطیلات نوروزی!، خبرگزاری فرارو، کد خبر: ۴۳۵۴۳۴، 16 فروردین 1399، لینک خبر: https://plink.ir/dzYqb.
17. شرایط آغاز به کار صنوف کم خطر در طرح فاصله گذاری هوشمند، باشگاه خبرنگاران جوان، ۲۰ فروردین ۱۳۹۹، کد خبر: ۷۳۱۰۳۹۲، لینک خبر: https://www.yjc.ir/00UflY.
18. ۳۲درصد مردم اعتقادی به شستن دست‌ها ندارند، خبرگزاری اقتصاد آنلاین، 21 فروردین 1399،     کد خبر 430059، لینک خبر: https://www.eghtesadonline.com/n/2Bml.
19. دریافت وام 5 میلیارد دلاری از صندوق بین‌المللی پول توسط ایران از طرف اتحادیه اروپا حمایت می‌شود، خبرگزاری با اقتصاد، 4 فروردین 1399، کد خبر 83828، لینک خبر: https://plink.ir/Bjvah.
20. واکنش نادران به برداشت ۱میلیارد یورویی از صندوق توسعه ملی: دولت باید ریزحساب هزینه‌ها را به مجلس یازدهم بفرستد، خبرگزاری تسنیم، 19 فروردین 1399، لینک خبر: https://tn.ai/2238501.